Mv. Selim Yağcı’nın yaptığı çalışma ilginç sonuçlar ortaya koydu

Cumhur İttifakı ortakları AK Parti ve MHP’nin uzun süredir üzerinde çalıştığı, Milletvekili Seçimi Kanunu başta olmak üzere seçimle ilgili bazı kanunlarda değişiklik öngören 15 maddelik düzenleme iki partinin ortak yasa teklifi olarak geçtiğimiz gün TBMM Başkanlığı’na sunuldu.

Yeni seçim yasasıyla ilgili AK Parti’nin tecrübeli hukukçu vekillerinden Bilecik Milletvekili Selim Yağcı bir çalışma yaptı.

Getirileri ve götürüleri partiler için değişiklik gösteren yeni sistemle ilgili Milletvekili Yağcı’nın yaptığı çalışma ilginç sonuçlar ortaya koydu.

Yeni sistemle yüzde 10’luk baraj 7’ye düşürülmüş oldu. İlk kez 2018 seçimlerinde uygulanan ülke barajlı, ittifaklı D’Hondt sistemiyle ittifak içinde az oy alan partiye getirilen avantaj da ortadan kaldırıldı. Böylelikle, yüzde 1 bile oyu bulunmadığı halde ittifakın “artık oy”ları sayesinde milletvekili çıkarma adaletsizliği olmayacak. Yani, Küçük partilerin yüzde 2 ya da yüzde 3 ile İzmir, İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerde kendi vekilini çıkarması mümkün olabilirken, küçük illerde bu pek mümkün olmayacak.

24 Haziran 2018 seçimlerinde partilerin aldıkları oy oranlarına göre yapılan hesaplamalar sonucu, 17 ilde 17 milletvekilliği parti değiştiriyor. Mevcut durumda CHP 11, İP 5, AK Parti 1 milletvekili kaybediyor.

Teklif edilen sisteme göre AK Parti 8, MHP 6, HDP 2, CHP 1 milletvekili kazanıyor. Haziran seçimleri baz alındığında İP listesinden Afyon milletvekili seçilen DP Lideri Gültekin Uysal seçilemiyor. Aynı şekilde Elazığ’dan seçilen CHP’li Gürsel Erol da liste dışı kalıyor. AK Partili Rıza Posacı da aynı kapsamda seçilemiyor.

Daha teknik ifadeyle, Türkiye genel barajını ittifakla geçen siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, seçim bölgelerinde aldığı oy üzerinden D’Hondt sistemiyle belirlenmesiyle ittifakların “artık oy hesabı” üzerinden “aşkın temsil” etme durumu ortadan kalkarken, seçmen iradesinin “eksik temsil” olarak Meclis aritmetiğine yansımasının önüne geçilmiş oluyor.

24 Haziran seçimleri üzerinden yapılan hesaba göre; İP listesinden CHP’nin artık oyları ile Afyonkarahisar milletvekili olarak Meclis’e giren DP Genel Başkanı Gültekin Uysal, 61 bin 683 İP oyuna rağmen Meclis dışı kalırken, yerine D’Hondt sistemine göre 63 bin 853 oy ile AK Parti’nin dördüncü sıradaki adayı Meclis’e giriyor.

Yine İP’li Ümit Dikbayır, CHP’nin artık oyları olmaksızın 60 bin 584 oyuna rağmen Meclis dışında kalırken, yerine D’Hondt sistemine göre 75 bin 74 oyu olan AK Parti’nin beşinci sıradaki adayı Sakarya’dan vekil olarak Meclis’e girecek. Yeni sisteme göre AK Parti’nin milletvekili kaybettiği tek il Aydın oluyor. 59 bin 442 oy alarak seçilen Rıza Posacı yerine 62 bin 47 oy alan CHP’nin 4. sıradaki adayı Meclis’e giriyor.

Bu sistemde, Meclis’te grubu bulunan partiler içerisinde milletvekili kaybetmeden sandalye sayısını artıran tek parti HDP oluyor. HDP, Adıyaman’da CHP’den, Erzurum’da da İP’ten birer vekil alıyor. Yeni düzenlemenin yasalaşması durumunda MHP’nin kalesi, Genel Başkan Devlet Bahçeli‘nin şehri Osmaniye’de CHP vekil çıkaramazken, artık oylar sebebiyle MHP’nin birer milletvekili kaybettiği Elazığ, Kastamonu, Nevşehir, Niğde, Osmaniye gibi büyükşehir olmayan illerde önümüzdeki seçimler çok daha çekişmeli ve iddialı geçecek.

Diğer yandan, teklifte yer alan belli başlı düzenlemeler ise şöyle:

BARAJ YÜZDE 7: Genel seçimlerde milletvekili çıkarabilmek için aşılması gereken seçim barajı yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürüldü. Seçim ittifakı yapılması halinde yüzde 7’lik barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınacak ve bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak. AK Parti kaynakları, bu düzenlemede özellikle son seçimlerde CHP seçmeninin HDP’ye barajı aşabilmesi için verdiği “emanet oyların” da etkili olduğunu belirtiyor.

VEKİL DAĞILIMI: İttifakın aldığı oy toplamı yüzde 7’yi geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde aldığı oy sayısı dikkate alınarak d’Hondt sistemine göre yapılacak. Yani ittifak olarak yüzde 7 barajını geçen partiler, seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan, içinde bulunduğu ittifakın “artık oy”undan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak. Her parti, kendi oyuyla milletvekili çıkaracak ve bu yolla her siyasi partinin kendi amblemi ile seçime girmesi teşvik edilecek.

TRANSFER ÖNLEMİ: TBMM’de grubunun bulunması artık seçime katılma hakkı elde etmede bir anlam taşımayacak. CHP, 2018 seçimlerine katılabilmesi için TBMM’de beş milletvekili olan İYİ Parti’ye 15 vekil transfer etmişti. Seçime katılma yeterliliği elde eden partinin bir sonraki seçimlere katılabilmesi için, Siyasi Partiler Kanunu’nda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içerisinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defadan fazla ihmal etmemiş olması gerekecek.

KIDEM YERİNE KURA: Mevcut sistemde il seçim kurulu, il merkezinde görev yapan en kıdemli hâkimin başkanlığında merkez ilçe seçim kurulu başkanlarından sonra gelen en kıdemli iki üyeden oluşuyor. Yapılacak düzenleme ile bir başkan, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşacak il seçim kurulları, artık il merkezinde görev yapan ve 1. sınıfa ayrılmış hakimler arasından ilk derece adli yargı adalet komisyonunca yapılan kura çekimiyle tespit edilecek.

500 BİN VATANDAŞA OY İMKÂNI: Yerel seçimlerde seçmenin yerleşim yeri adresine göre oluşturulan bir yıl önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme işlemleri yapılacak. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler, en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilecek. Türkiye’de bu durumda 500 bin vatandaş bulunduğu ifade ediliyor.